داستان فیلم حول محور عبدالله جوان نصرانی تازه مسلمان شده می‌گردد که در آستانه ازدواج با راحله، (دختر رئیس قبیله) ندای غیبی «کیست مرا یاری کند» را می‌شنود و به‌سوی کربلا می‌شتابد. این سفر، مسیری عرفانی است که در آن عبدالله از عاشق به عارف تبدیل می‌گردد که حقیقت نهضت حسینی را درک می‌کند.
فیلمنامه بیضایی که درسال۱۳۶۱ نوشته شده و در سال ۱۳۶۳ منتشر گردید، پس از ۱۰سال انتظار سرانجام با کارگردانی شهرام اسدی به‌تصویر کشیده شد. بیضایی در این اثر با بهره‌گیری از اسطوره‌شناسی ایرانی و عناصر تعزیه موفق شد محدودیت‌های نمایش شخصیت‌های مقدس را به شیوه‌ای هنرمندانه دور بزند. دیالوگ‌های ادیبانه و چندلایه فیلم مانند «عشق مرکب راه است، نه مقصد راه» از نقاط قوت ماندگار این اثر محسوب می‌شوند.
موسیقی مجید انتظامی یکی از ستون‌های استحکام این فیلم است. تلفیق نوآورانه موسیقی سنتی عربی و ارکسترال، فضایی حماسی_عرفانی خلق کرده که سال‌ها پس از ساخت فیلم همچنان در خاطر مخاطبان باقی‌مانده است. طراحی صحنه مینیاتوری و نمادین کربلا به‌جای بازسازی واقع‌گرایانه، بر جاودانگی این واقعه تأکید دارد.
با این‌حال، فیلم خالی از ضعف نیست. کارگردانی شهرام اسدی نتوانسته به عمق فیلمنامه بیضایی دست یابد و ضرباهنگ سریع فیلم و نماهای درشت، فضای عرفانی مورد نظر فیلمنامه را تحت‌الشعاع قرار داده. همچنین تغییرات اعمال‌شده در فیلمنامه از جمله حذف «فصل شهربانو» و تبدیل ندای غیبی در میان جمع به‌صدایی مجزا از باورپذیری داستان کاسته است. پارادوکس بزرگ روز واقعه در این است که باوجود ضعف‌های اجرایی، به لطف عمق فیلمنامه بیضایی و موسیقی انتظامی، تبدیل به اثری ماندگار شده. این فیلم با پرهیز از نمایش مستقیم خشونت و تمرکز بر معنای عاشورا، با زبانی جهانی سخن می‌گوید. نمادهای عرفانی فیلم یادآور منطق‌الطیر عطار است. روز واقعه شاید یک شاهکار بی‌نقص نباشد اما بدون شک اثری ضروری برای سینمای ایران است. اثری که اهمیت آن نه در کمال فنی که در جرأت پرسشگری، عمق اندیشه و عبور از مرزهای تکرار نهفته است.تازمانی که سینمای ایران نتواند ازاین متن فراتررود،این فیلم همچنان معیاری برای آثار مذهبی خواهد ماند که امروزه به‌عنوان یکی از پربیننده‌ترین فیلم‌های تلویزیونی در ایام محرم شناخته می‌شود.
فیلم باوجود استقبال کم در گیشه (فقط ۲۹۹هزار مخاطب)، در جشنواره فیلم فجر پنج سیمرغ بلورین شامل بهترین فیلم، موسیقی متن، چهره‌پردازی، فیلم دوم و صحنه‌آرایی را از آن خود کرد و در پنج رشته دیگر کاندیدای دریافت جایزه شد.
روز واقعه نه‌فقط یک فیلم مذهبی که تجربه‌ای سینمایی است برای همه دوستداران سینمای فکری و علاقه‌مندان به آثاری که مرزهای ژانر را درمی‌نوردند.
